FILIGRANI I PRIZRENIT – PUNA NË EKIP DHE ARTI NDËRTOJNË URA MIQËSIE

publikuar nga Ali Rexha, ne #Magazina 4U. ora 10:22

Dyqane të vogla argjendi radhiten në brigjet e Lumbardhit si dekorime të dallueshme të Prizrenit. Aty prodhohen mu ato dekorime për të cilat ky qytet njihet edhe jashtë Kosovës. Revista 4You ju çon në një nga dyqanet e filigranit dhe e zbulon sekretin e këtij arti shekullor.

Filigrani është një teknikë tradicionale e përpunimit të metaleve shumë e famshme në Prizren, një qytet ku mund të gjeni një dyqan bizhuterish në pothuajse çdo cep. Megjithatë, për t’u njohur me procesin e krijimit të këtyre bizhuterive, duhet të shkoni në një nga punëtoritë. Këtu, vizitorët mund t’i shikojnë artizanët teksa thurin me kujdes fije të buta teli, jo më të trasha se një fletë letre, në spirale komplekse, të cilat më pas vendosen në mjete saldimi për të bashkuar gjithçka së bashku. Bizhuteritë e krijuara në këtë mënyrë duken të brishta dhe si lidhëse. Dhe nëse dëshironi ta provoni dorën në krijimin e bizhuterive filigran, artizanët me shumë kënaqësi do t’ju ofrojnë një palë pinca dhe t’ju lejojnë t’i provoni aftësitë tuaja artistike. Në këtë punëtori, të gjithë janë të mirëpritur, si vendasit, ekipet e kamerave dhe turistët që e shikojnë me kureshtje procesin e krijimit të bizhuterive filigran teksa shërbehen me një filxhan kafe turke.

Krijimi i filigranit është rezultat i punës në ekip

Kreu i këtij biznesi dhe një mjeshtër filigrani, Faik Bamja, është i gatshëm të shpjegojë dhe tregojë të gjitha hollësitë e procesit të filigranit, ai e ka edhe një katalog filigrani të cilin klientët e tij mund ta shfletojnë. Faiku është një mjeshtër me përvojë i filigranit, i cili me krenari e thekson se ai ka ushtruar këtë zanat për 35 vjet. Ai shpjegon se këta artizanë përdorin argjend të vjetër, të cilin e shkrijnë, e kthejnë në tela dhe më pas e shndërrojnë në bizhuteri të bukura. Faiku thekson se filigrani kërkon punë kolektive, duke thënë: “Filigrani është punë në ekip. Është e pamundur që një person të arrijë gjithçka vetë. Secili prej nesh e sjell frymëzimin e tij, dhe duke i kombinuar ato ide, ne e krijojmë një dizajn harmonik. Ky proces jo vetëm që nxjerr në pah krijimtarinë individuale, por gjithashtu e pasqyron vlerësimin tonë të përbashkët për bukurinë dhe mjeshtërinë.” Ai shton se puna në ekip në filigran është si një pëlhurë ku fijet e ndryshme bashkohen për të formuar një tërësi kohezive dhe të bukur, duke simbolizuar se si perspektivat e ndryshme mund të bashkohen për të krijuar diçka të jashtëzakonshme. Me dëshirën për ta ruajtur traditën dhe për të parandaluar zhdukjen e këtij zanati, ai planifikon që, me ndihmën e komunës së Prizrenit, të hapë një shkollë të mesme të specializuar për filigran. “Shkolla mund të ndihmojë në ruajtjen dhe transmetimin e këtij zanati te gjeneratat e reja, duke e parandaluar zhdukjen e tij dhe duke e ruajtur trashëgiminë kulturore. Të gjitha komunitetet në Prizren, pavarësisht nga diversiteti i tyre, mund të kontribuojnë në këtë zanat në mënyra të ndryshme, duke e stimuluar më tej ekonominë lokale dhe duke e nxitur një ndjenjë uniteti përmes përpjekjeve të përbashkëta artistike,” na tha Faiku.

Filigrani mësohet gjatë gjithë jetës

Anando Axhemi është një vendas i Prizrenit dhe kohët e fundit e ka studiuar zanatin e filigranit në punëtorinë e Faik Bamjes. Ai thekson se filigrani gjithmonë ka qenë pasioni i tij dhe se ai është plotësisht i përkushtuar për të studiuar dhe përmirësuar këtë teknikë të lashtë. “Filigrani gjithmonë më ka magjepsur,” thotë Anando. “Ky art mësohet gjatë gjithë jetës. Çdo ditë sjell sfida dhe mundësi të reja për të mësuar.” Ai gjithashtu thekson se zanati i filigranit është jashtëzakonisht kërkues, dhe se ai kërkon punë në ekip. “Është e pamundur që një person të bëjë të gjithë punën vetëm. Secili në ekip e ka pjesën e tij të punës, dhe mjeshtri i bashkon të gjitha ato pjesë në një tërësi të përsosur.”

Në të kaluarën, Prizreni ishte i njohur për shumë zanate dhe artizanë, por vetëm ata që arritën të ruanin aftësitë dhe njohuritë e tyre i ruajtën traditat e tyre. Sot, bizhuteritë filigran po fitojnë popullaritet përsëri, dhe Anando vëren se interesi për krijimin e tyre po rritet. Sipas tij, filigrani nuk është vetëm një formë arti, por edhe një mënyrë për të ndërtuar ura miqësie. “Të gjithë i blinin këto bizhuteri, dhe ishte një mundësi për të krijuar lidhje dhe për të shkëmbyer vlera kulturore. Sot, ato vazhdojnë që t’i bashkojë njerëzit, duke i kapërcyer dallimet etnike. Filigrani jo vetëm që ka vlerë estetike, por gjithashtu e simbolizon vlerësimin tonë të përbashkët për bukurinë dhe mjeshtërinë, duke na bashkuar pavarësisht prejardhjeve tona të ndryshme,” përfundon ai.

Filigrani është praktikuar në Prizren për shekuj me radhë, dhe vetë qyteti e ka fituar reputacionin si një qendër prodhimi e bizhuterive filigran të sofistikuara. Kjo traditë daton që nga periudha osmane, kur filigrani ishte shumë i çmuar në rajon. Filigrani nga Prizreni shpesh përdoret për të dekoruar dhe bërë bizhuteri që shiten në tregje dhe galeri, kështu që nuk është vetëm një shprehje artistike, por edhe një pjesë e identitetit kulturor të qytetit të Prizrenit dhe të gjithë rajonit, dhe tradita e tij e gjatë dhe mjeshtëria e bëjnë atë të veçantë dhe të vlerësuar në të gjithë botën.